เทศกาลกินเจปีนี้ตรงกับวันที่ 3-11 ตุลาคม 2567 รวม 9 วัน คนส่วนใหญ่เรียก “กินเจ” แต่คนภูเก็ตเรียก “กินผัก” ชื่อต่างแต่เป้าหมายไม่ต่างกัน เทศกาลกินเจเป็นประเพณีที่สืบทอดมายาวนานของชาวจีนและชาวไทยเชื้อสายจีน เป็นการถือศีลกินผักเป็นเวลา 9 วัน 9 คืน ในช่วงเดือน 9 ตามปฏิทินจีน ซึ่งตรงกับเดือน 11 ตามปฏิทินไทย จุดประสงค์เพื่อชำระล้างร่างกายและจิตใจ ละเว้นการเบียดเบียนชีวิตทั้งปวง อีกทั้งเป็นการสักการะเทพเจ้าและบรรพชน
คำว่า “เจ” ในภาษาจีน หมายถึง “อุโบสถ หรือการรักษาศีล 8” ในพุทธศาสนานิกายมหายาน เป็นการรักษาอุโบสถศีล ไม่บริโภคหลังเที่ยงวันตามหลักศีล 8 ไม่บริโภคเนื้อสัตว์เพื่อไม่เบียดเบียนชีวิต ช่วงหลังเติมคำกลายเป็น “กินเจ” ซึ่งหมายรวมถึงการงดเนื้อสัตว์ อาหาร และเครื่องปรุงที่มีส่วนประกอบของเนื้อสัตว์ รวมถึงการรักษาศีล
เทศกาลกินเจในเมืองไทยเกิดขึ้นพร้อมกับ “โรงเจ” ที่ไหนที่มีชุมชนจีนขนาดใหญ่ ศาลเจ้าและโรงเจก็เกิดขึ้นเพื่อใช้ในการประกอบพิธีตามความเชื่อ แต่มิใช่ศาลเจ้าทุกแห่งจะเป็นโรงเจโดยอัตโนมัติ โรงเจในความหมายกว้างๆ คือ สถานที่ที่มีการกินเจหรือส่งเสริมการกินเจ ส่วนโรงเจที่จะจัดงานกินเจเดือนเก้า จะต้องมีระเบียบแบบแผนและพิธีกรรมที่กำหนดไว้จึงจะนับว่าเป็นโรงเจตามขนบจีนโบราณ
การกินเจเดือนเก้ามีการปฏิบัติทั้งความเชื่อแบบเต๋า คือการบูชาดวงดาว ความเชื่อตามคติพุทธ (ที่รับคติความเชื่ออื่น ๆ มาแปลงและผสมจนกลมกลืน) คือการบูชาพระพุทธ และพระโพธิสัตว์ทั้งเก้าองค์ ยังมีคติความเชื่อแบบชาวบ้านที่แฝงด้วยพิธีกรรมและขั้นตอนมากมาย ส่วนใหญ่เป็นเรื่องการเคารพเทพ บูชาเจ้า บูชาอาจารย์ ดังปรากฏเป็นสัญลักษณ์ที่เราคุ้นเคยกันในรูปของม้าทรง เป็นต้น
แต่โรงเจทางภาคตะวันออกไม่เหมือนกับโรงเจทางภาคใต้ โรงเจภาคใต้เทพเจ้าจะมาในนามของเทวราชา มาในปางที่เป็นกษัตริย์ ส่วนทางตะวันออกมาในปางพระ ทุกคืนจะมีการสวดมนต์และเดินธูปภายในโรงเจ มีพิธีกรรมสำคัญ เช่น วันแรกของการกินเจหรือวันชิวอิก จะมีการสวดมนต์ 4 เวลา เวียนจนครบ 9 วัน บางแห่งถือโอกาสเลือกกรรมการโรงเจชุดใหม่ มีพิธีลอยกระทงเพื่อเชิญวิญญาณบรรพชนมาที่โรงเจ มีพิธีเซ่นไหว้วิญญาณบรรพชน เมื่อเสร็จพิธี ของเซ่นไหว้ก็จะแจกคนยากไร้ เรียกว่า การเทกระจาด
คนที่ “เข้าเจ” จริงจัง มักจะนอนค้างโรงเจเพื่อตระเตรียมตัวในการทำพิธีแต่ละวัน ส่วนมากเป็นผู้หญิงหลากหลายวัย โรงเจจึงไม่เคยขาด “แม่ครัว” ที่มาช่วยกันทำอาหารเพื่อเป็นทานให้แก่ทุกคนในเทศกาลนี้
“โรงเจเพ่งอังตั๊ว” น่าจะเป็นโรงเจแห่งแรกในฉะเชิงเทรา มีบันทึกว่าสร้างขึ้นใน พ.ศ. 2440 สมัยรัชกาลที่ 5 ตั้งอยู่ในชุมชนตลาด ตำบลเทพราช อำเภอบ้านโพธิ์ ทุกวันนี้บริเวณดังกล่าวเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ เรียกว่า “ตลาดเก่าคลองสวน 100 ปี” ชุมชนริมคลองแห่งนี้อยู่ติดกับอำเภอบางบ่อ จังหวัดสมุทรปราการ แต่เดิมเรียกว่า “ตลาดสามพี่น้อง” ทำการค้าขายมาตั้งสมัยรัชกาลที่ 5 สมัยนั้นเป็นศูนย์รวมการค้าขายของชาวบ้านในย่านเปร็ง หลวงแพ่ง ลาดกระบัง บางพลี ลาดขวาง ท่าถั่ว บางบ่อ หนามแดง และบางเตย โดยใช้เรือสัญจรผ่านคลองพระยาสมุทร
โรงเจอายุกว่าร้อยปีแห่งนี้ ยังเก็บรักษาภาพเขียนเก่าแก่ที่นำมาจากประเทศจีน ตั้งแต่ตอนสร้างโรงเจ พร้อมรายชื่อผู้บริจาคบนบนแผ่นไม้ที่เขียนด้วยหมึกจีน
เทศกาลกินเจปีนี้แวะไปสำรวมจิต กินอาหารที่ปราศจากเนื้อสัตว์ที่โรงเจเพ่งอังตั๊ว เดินชมบรรยากาศตลาดเก่าคลองสวน 100 ปี ชื่นชมชีวิตริมน้ำที่ยังคงสงบ ร่มรื่นใจ
TAGS #โรงเจเพ่งอังตั๊ว #เทศกาลกินเจ #ถือศีลกินเจ #อยู่ดีกินดี #วิถีริมแม่น้ำ #บางปะกง #หาอยู่หากิน #อยู่ดีกินดีที่แม่น้ำบางปะกง #พายเรือทวนน้ำ
แหล่งอ้างอิง
- https://www.thairath.co.th/news/local/2218567
- https://www.matichonweekly.com/column/article_722382
- สมุดภาพฉะเชิงเทรา
- เพจ ตลาดเก่าคลองสวน100ปี ฉะเชิงเทรา
ภาพจาก : สมุดภาพฉะเชิงเทรา
